Winter Solstice-Christmas-Makar Sankranti

Winter solstice is round the corner. On that day around 22 December, night will be longest and the day shortest of the year 2014. From that day Sun would again start its northerly journey. Initially very slowly and then gaining speed from the Indian festival of Makar Sankranti around 15^th January. It is well known that Christmas is not a birthday of Jesus Christ (According to history, he was born in warmer periods when shepherds take their flock out for grazing. It was definitely not December. Many speculate the month to be September of the year 5 BC. Church accepts that neither Bible nor history tells us exact date of Jesus Christ’s Birthday.) The winter solstice celebration was originally a pre-Christian ‘pagans’ or ‘heathens’ event now digested as Christmas. It is ironical that some church leaders call it, not digestion, but redeeming of pagan festival. Many think it was a bit shameless when someone said “If anything, Christian practice has ‘redeemed’ the date from paganism and given it a new meaning full of praise to our Savior”. Such appropriation of someone’s legacy is unfair and ironical. It brings forth in mind a feeling when one recalls how invaders destroyed temples and used their stones to build monuments in praise or remembrance of their leaders. A look at ‘Kutub Minar’ (Delhi) or ‘Adhai Din Ka Jhonpara’ (Ajmer) is enough for anyone to see that the stones used in those structures are those that they mined from destroying the temple which existed there. Those stones were not ‘redeemed’ but were appropriated. Sense of fair play ought to overtake desire to celebrate Christmas. Someday somewhere someone may otherwise begin celebrating Maker Sankrant as Paul Sankrant or Thomas Sankrant.

At one time Sun was worshipped by every civilization. It was known as ‘Maithra-Worship’ by Europeans, Egyptians and Middle-Eastern natives. Sun is known as ‘Mitra’ in Sanskrit language. In American continent, Sun- Goddess Inti was worshipped . After advent of Christianity and Islam, only a handful civilizations are left who still pray to Sun god. However everyone knows the important role that sun plays. Life is impossible without Sun. No wonder, flags of 17 sovereign countries still put the image of Sun on that precious national symbol.

 

A utilitarian thanks Sun for its light and warmth. A more evolved person becomes even more thankful by adding its value also as an inspirer. Sun inspires him to import qualities of Sun in his life. Without looking for any return, without any discrimination, he provides light and warmth to everyone.  It teaches him to be regular and dependable as Sun and giving without so much as even mentioning.

 

Hindus who worship Sun as Sun-god, want to acknowledge its God-like quality. Talking about quality, keep in mind that Hindu God is not same as Western or Islamic God. He is different. He does not give commandments, He is not jealous and He gives without seeking anything in return. There are many other differences. As an acknowledgement of Godly qualities, they worship Sun as Sun-god. Appreciating intensely is essentially nothing else but worshipping. Hindus are perennially told to evolve and rise to cultivate Godly attributes of benevolence. Therefore Hindu likes to inculcate in himself those wonderful qualities of God that attract him. He becomes watchful of his Karma.  

Due to aggressive proselytizing undertaken by predatory religions, many older civilizations have now become extinct. However some of those who liked the ways of Celtics, Vikings, and hundreds of so called ‘pagans’ and ‘heathens’ of Europe have restarted Sun worship in their own way. Zoroastrians mark solstices and equinoxes in their religious calendar. Sun worship is currently a regular practice in countries with higher concentration of Hindus. These countries are India, Nepal, Mauritius, Fiji, Trinidad, Surinam, etc.

Footnote for the persons with scientific bend of mind, Why 25^th was winter solstice a couple of thousand years ago? And why they say that solstice is around 22^nd December instead of giving a fixed firm date and time? Have you heard of Earths ‘Precessional orbit’? Earth has three motions. It rotates, revolves and gyrates on its 23.5 degree inclined axis. Locus of gyrating earth’s axis transcribes a circle. That is Earth’s precession Orbit. Due to this precession the date changes with time.  

For more on Maker-Sankranti or Uttarayan scroll back on this blog or directly go to: http://nmsresolution.blogspot.ca/2012/01/uttarayan-makar-sankranti-lohri-pongal.html 

True Story of a Mother on World Polio Day 24 October 2014 વિશ્વ પોલીયો (બાળ-લકવા) દિન ૨૪ ઓક્ટોબર ૨૦૧૪

Polio is completely eradicated in India for past several years. However, this story is from an epoch when Polio vaccine was just invented but pending clinical trials it was not yet introduced for use on human. This is a real-life true story of struggle of a mother. Her youngest son is affected by severest of Polio.

નાનકા પર પોલિયો રોગનો પ્રહાર

 

(એક ડોક્ટરની દીકરીનો સૌથી નાનો દીકરો એકાએક પોલિયો રોગનો ભોગ બને છે. તે સ્ત્રીના પ્રચંડ પુરૂષાર્થની ગાથા. આ વાર્તા સાવ સત્ય ઘટનાઓ પર આધારિત એક સ્ત્રીનો જીવન-સંઘર્ષ છે જેમાં માનવ સંબંધોનાં જીવંત નાટક ની સાથે સાથે વણાએલ છે રાજકારણ, ઇતિહાસ, ભૂગોળ, વિજ્ઞાન, દાક્તરી, સાહિત્ય અને દેશ-વિદેશનો પ્રવાસ. વાચકને તે જ્ઞાન, ગમ્મત અને પ્રેરણા આપશે.........)

 

દેશના સીમાડા ઓ પર તંગદિલી વાળું વાતાવરણ હતું. ૧૯૬૫ની શરૂઆત હતી. સપ્ટેમ્બરમાં થનારી લડાઈ નું કદાચ તે સૂચક હતું. ભારતની ગુપ્તચર સંસ્થાને હજુ પાકિસ્તાને રચેલા “ઓપરેશન જીબ્રાલ્ટર”ની ગંધ સુધ્ધાં આવી ન હોતી. તે ઓપરેશનની યોજના પ્રમાણે જમ્મુ-કાશ્મીરને ભારત પાસેથી હડપ કરવાના પ્રયોજનથી પાકિસ્તાને જમ્મુ-કાશ્મીર પર છમકલાઓ કરવાની શરૂઆત કરી કાઢી હતી. કચ્છની સીમા પર પણ સેનાઓ સામસામે આવી ગઈ હતી. ૧૯૬૨માં ચીન સામે પરાજીત થવાથી માનભંગ થયેલા ભારતીય સૈન્ય અને દેશની મનોદશાનો લાભ લઈ લેવાનું સ્વપ્ન પાકિસ્તાનનો અય્યુબખાન જોઈ રહ્યો હતો. આપણો દેશ વિકટ પરિસ્થિતિમાં હતો. ચીન સામેની નાલેશીભરી હાર અને ૧૯૬૪માં થયેલ જવાહરલાલ નહેરૂના મૃત્યુના આંચકાઓમાંથી દેશ ધીરે ધીરે બહાર નીકળી રહ્યો હતો. વામન-રૂપ લાલબહાદુર શાસ્ત્રી તે સમયના વડાપ્રધાન હતા.

આ તરફ, મુંબઈમાં ઊર્મિલા બહેનને ત્યાં એક કટોકટી સર્જાઈ રહી હતી. તેમનો નાનકો ત્યારે બે-પોણાબે વર્ષનો હશે. બાળકૃષ્ણ જેવો તે સહુનો વહાલો હતો.

ઊર્મિલા બહેનના બાપા ડોક્ટર અને દાદા વેટરનરી સર્જન ઘોડા-ડોક્ટર. તેથી વૈદકીય જ્ઞાન તો તેમને ગળથૂથીમાંજ મળેલ.  જૂનો કાળ, અંગ્રેજ રાજ ના જમાનામાં, નાના ગામડામાં અને વળી છોકરીની જાત તેથી વધુ કેટલું ભણાય? પણ બાપા ભણાવવાના આગ્રહી, તેથી, તે જમાનામાં ઊર્મિલા બહેન સાતમા-આઠમા ધોરણ સુધી ભણેલ. વાંચવા લખવાનો નાનપણથીજ બહુ શોખ. સાથે સાથે નર્સની જેમ પાટા-પીંડી કરવાની પણ હોંશ. કયા રોગમાં શું થાય અને મટાડવા કઈ દવા અપાય તે જાણવાની અદમ્ય જિજ્ઞાસા. જોકે બાપા અરોગ્ય બાબતે જરા વધુ પડતા જ કડક હતા તેથી દવાખાનામાં ઘરના કોઈ પણ સભ્યને કારણ વગર જવાની મનાઈ હતી અને જો જવું જ પડે તો પાછા આવીને પોટાશીયમ-પરમેંગેનેટ વાળા જાંબલી પાણીમાં અથવા સાબુ થી હાથ-પગ ધોવાના જ. અને જો કોઈ કારણ  વગર દવાખાને જાય તો એની ખેર ન રહે. આમ તો દવાખાનું એટલે બંગલોનો જ એક ભાગ પણ ત્યાં જવાય નહીં. પણ નાનકડી ઊર્મિલાએ બાપાના મદદનીશો, કમ્પાઉન્ડરો સાથે મૈત્રી કરીને, જ્યારે બાપા બહાર વીઝીટ પર ગયા હોય ત્યારે તક નો ચોરી-ચોરી લાભ લઈ પાટાપિંડી તો ઠીક, અરે ઇન્જેકશન આપતા સુધ્ધાં શિખી લીધું હતું.

લગ્ન પછી, પતિને હોંશ એટલે તેમની મદદથી કામચલાઉ અંગ્રેજી પણ શિખ્યા હતા. પતિ મધુસૂદન ભાઈ સ્વભાવે રમૂજી અને બન્ને જણા, હરવાફરવાના શોખીન, સારા કપડા પહેરવા ગમે. પતિને સારૂંસારૂં ખાવાનું ભાવે તો પત્નીને નવી નવી વાનગીઓ બનાવવાનો શોખ. બન્નેની જોડીનો મિત્રોમાં વટ હતો. સવારે સોસાઈટીના ચોગાનમાં રોજ બેડમીન્ટન, ત્રણ-ચાર મહિને મિત્ર મંડળ સાથે એકાદ પીકનીક, વરસમાં એકાદ હીલ સ્ટેશન અથવા તિર્થસ્થાન અને ઊનાળામાં સૌરાષ્ટ્ર-ગુજરાત સગાસંબંધીને મળવાનો કાર્યક્રમ તો હોય જ. મધ્યમવર્ગી નોકરીયાત તેના જીવનમાં શું બીજું માગે?

તેમને ચાર બાળકો. ઊર્મિલાનો ઊ, મોટાનો મો અને દીકરાનો દી. આમ મોટો પુત્ર એટલે ઊમોદી, પછી એક પુત્રી, વચેટ પુત્ર અને ત્યાર બાદ ઘણા વર્ષે જન્મેલ સૌથી નાનો પુત્ર. સાચી વાત તો કોઈને ખબર નથી. પણ એવું કહેવાય છે કે છેલ્લો પુત્ર પ્લાનમાં નહોતો પણ આવી ગયો. તેની ડીલીવરી મુંબઈના ઘાટકોપર પરાની એક સારી પ્રાઇવેટ હોસ્પિટલમાં થઈ. તે સમયે ઘર સંભાળવા વઢવાણ ગામથી સાસુજી આવી ગયા હતા. સુવાવડી માટેનું વસાણું, ઘરનું ભોજન, ચા-નાસ્તો, વિગેરે પહોંચવાડવાના કામની જવાબદારી બાર વર્ષના ઊમોદીની હતી. ચોથા બાળકના આગમન પહેલા ઘરમાં કદાચિત્ જે પણ કાંઈ અચંબો, હર્ષ, શોક, કે ખેંચતાણ હશે તેનો સહેજ પણ અંદાજ મા-બાપે બાળકોને આવવા દીધો ન હતો. નાનકા ના આકસ્મિક જન્મની વાત તો ઊમોદીને બહુ મોટા થયા પછીથી કાને પડેલી. એ જે હોય તે, પરંતુ પુત્ર જન્મ પછી ની વાત જ કાંઈ ઓર હતી. બાળક એટલું સુંદર, રુષ્ટ પુષ્ટ અને ભરાવદાર કાળા ભમ્મર વાંકડીયા વાળ વાળું હતું કે તેને કોઈની પણ નજર લાગી જાય. મા-બાપ, ભાઈ-બહેનતો ઠીક પણ જે જોવે તેના મનમાં વસી જાય તેવો દેખાતો. વળી, દીકરી નહીં પણ દીકરો આવ્યો હતો એટલે સાસુમા પણ ખુશ હતા. દિવસો આનંદભેર વીતી રહ્યા હતા. બાળક ઝપાટાભેર મોટું થઈ રહ્યું હતું.

બાળકૃષ્ણને બધા રમાડે. સર્વોદય સોસાઈટીના ‘બી’ બ્લોક માંથી સામેનો ‘એ’ બ્લોક દેખાય. બારીના સળીયા પકડી ઉપર ચડીને સામેના બ્લોકમાં રહેતા વિણા બહેનને હાથ હલાવીને બોલાવવા, તે નાનકાની દિનચર્યાનો રોજનો ક્રમ. પણ આજે કોણ જાણે શું થયું તે પ્રયત્ન કરે, હાથ લંબાવીને સળીયા પકડીને ઊંચો થવા જાય, પણ જરાય ઊંચો જ ન થઈ શકે. જાણે કે શરીરનું વજન ઊચકી ન શકતો હોય તેવું જોનારને લાગે. નાનો, શરીરે ભરાવદાર અને ભારે ખરો, પરંતુ બારી પર તો તે રોજ ચડતો તો આજે કેમ નહીં? ઊર્મિલા બહેને શાક સમારતા સમારતા પોતાના વહાલસોયા ટપૂકડા ઉપર નજર કરી. અરે આ શું? કદાચ કંઈ પગે વાગ્યું કર્યું હશે. તેઓ દોડ્યા, ટપૂકડાને તપાસ્યો. પગ જોયો પણ ઈજાનું કોઈ ચિન્હ નહીં, દબાવી જોયો પણ પીડાનો કોઈ ભાવ નહીં. ટેકો આપી નાનાને ઊભો કર્યો તોય તે ઊભો રહી શક્યો નહીં. ઊર્મિલા બહેનનું વૈદકીય મગજ તરત કામે લાગ્યું, અરે આને તો પોલીયો થયો હોય તેવા લક્ષણ છે. બાળ-લકવા, પોલીયો, એક એવો ખરાબ રોગ છે જેમાં વ્યક્તિનું આખું જીવન બરબાદ થઈ જાય છે. ઊર્મિલા બહેન એ જ ક્ષણે, પહેરેલે કપડે, નાનાને કેડે લઈ દોડાદોડ ડોક્ટર પાસે જવા નીકળી ગયા.

આમતો ડોક્ટર ગાલા તેમના ‘ફેમીલી-ડોક્ટર’, તેમનું ઘર પણ ઊર્મિલા બહેનના ફ્લેટની નીચે જ, પહેલે માળે જ. પણ તેમનું દવાખાનું સહેજ દૂર, જતા દસ-પંદર મિનિટ થાય, વળી કદાચ જો તેઓ વિઝિટ માટે નીકળી ગયા હોય તો ન પણ મળે. પણ, સામેના ’એ’ બ્લોકના નીચલા માળે ડોક્ટર બગડીયા રહે. તેમની પત્ની સરોજ. તે ઊર્મિલા બહેનની સખી તો ખરી અને બન્નેના પતિ દેવો વચ્ચે પણ પડોસી-સહજ મૈત્રી. તેમણે પોતાના ફ્લેટના એક ઓરડાને દવાખાનું બનાવ્યું હતું. પોલિયોના પ્રથમ લક્ષણ દેખાયા પછી બે-અઢી મિનિટમાંજ કોઈ દવાખાને પહોંચી ગયું હોય, તેનો આ વિશ્વ-વિક્રમ હશે.

ઊર્મિલા બહેનની વ્યાકુળતા જોઈ ડોક્ટરે તરત જ નાનાને તપાસ્યો. લાગતી વળગતી પૂછપરછ કરી. પણ તેમના તરફથી કોઈ સ્પષ્ટ નિદાન મળ્યું નહીં ત્યારે, ઊર્મિલા બહેને સૂચવ્યું, “આ તો મને પોલિયો જ લાગે છે. જુઓને, પોલિયોમાં જ એવું બને કે તે એકાએક જ દેખાય, કોઈ બીજા ચિન્હો તાવ, ઊધરસ, દુખાવો એવું કાંઈ ન થાય. બસ સ્નાયુઓ ઢીલા પડી જાય.” ડોક્ટરે કહ્યું, “ના, ના, તમે એટલી ચિંતા ના કરો, પોલિયો નહીં હોય. તે તો હજારોમાં કદાચ કોઈક એકાદને થાય. થોડો આરામ કરવા દો, કાલ સુધીમાં સારૂં થઈ જશે. આજકાલ રાત્રે થંડક થઈ જાય છે, પગે ઓઢ્યુ નહીં હોય તેથી થંડી લાગી ગઈ હશે.”

ઊર્મિલા બહેન ઘેર પાછા તો ફર્યા, જેમ તેમ કરીને રાતનું ભોજન રાંધ્યુ, ચારે બાળકોને જમાડ્યા અને પતિ દેવ ઓફિસેથી ક્યારે ઘેર આવે ને ક્યારે વાત કરું તે વ્યાકુળતા અને બેચેનીમાં માંડ માંડ સમય કાઢ્યો. પતિ દેવ સાયન્સ ગ્રેજ્યુએટ અને અડોસી-પડોસી કોઈને પણ મદદ કરવા હરહંમેશ તત્પર. પણ કોણ જાણે કેમ, પત્નીને ડોક્ટર અને દાક્તરી માટેની જેટલી ભક્તિ એટલોજ પતિને તે બધા માટે અણગમો. પતિને ન તો ડોક્ટર ગમે કે ન ગમે દવાઓ, દવાખાને જવાનું તો જરાય ન ગમે. તેનું કારણ શું તે કોઈની સમજમાં આવ્યું નથી. સસરા ડોક્ટર હતા, તો શું સસરા-જમાઈ વચ્ચે બારમો ચંદ્રમા હશે એટલે? એવું પણ કાંઈ જાણમાં નથી આવ્યું. ઉલટાનું પોતાના બધા જમાઈઓમાં તે સહુ થી વધુ ભણેલા હોઈ, તેમનું તો ડોક્ટર સસરા બહુ જ માનપાન કરતા.  જે હોય તે પણ જીંદગીભર પતિ દેવ પોતાના માટે ય પોતાની જાતે કોઈ દિવસ ડોક્ટરને ત્યાં ગયા હોય તેવું સાંભળવામાં નથી આવ્યું.

તેઓ મુંબઈની જાણીતી કંપનીમાં સારા હોદ્દા પર હતા અને તેમનું સારું નામ હતું. મિડલ-મેનેજમેન્ટમાં, એટલે પગાર મધ્યમ-સારો પણ કામ ઘણું રહે. તેમની ઓફિસ ફોર્ટમાં. એટલે ઓફિસથી બોરીબંદર સ્ટેશન સુધી ચાલવાનું પછી ત્યાંથી પરાની લોકલ ગાડી પકડી ઘાટકોપર સ્ટેશને પહોંચવાનું અને છેવટે સ્ટેશનથી સર્વોદય સોસાઈટી સુધી ચાલવાનું. આમ કરતા દોઢ કલાક તો થાય જ. બે દાદરા ચડીને, રોજની જેમ, રાતના આઠ વાગે બારણાની ઘંટડી વગાડી. તેઓ આજ ઉત્સાહમાં હતા. તેમને ખબર હતી કે વાળુ પતાવી, બાળકોને સુવાડ્યા પછી સામે રહેતા બેંક ઓફ ઈંડીયા વાળા કાન્તિલાલ દેસાઈને ત્યાં બેસવા, ચા-પાણી માટે જવાનું છે. દેસાઈનાં જ પત્ની વીણા બહેન.

ઊર્મિલા બહેનના ઘરની સામે બીજા માળે બે ફ્લેટ. એકમાં રહે દેસાઈનું કુટુંબ અને બીજા માં રહે નવનીત-ગુજરાતી ડાયજેસ્ટ વાળા કુન્દનિકા બહેન કાપડીયા. લગભગ આખો દિવસ બહાર હોય, રાત્રે જ ઘેર આવે ત્યારે તેમના ઘરની બારી અને ગેલેરીનું બારણું ખુલે. તે એકલા રહે. જો કે તેમના બોયફ્રેન્ડ મકરંદભાઈ દવે કોઈ કોઈ વાર તેમને મળવા આવે ખરા. પણ બીજી બાજુ વીણા બહેન તો ઘેર જ હોય અને તેમની દીકરી જ્યોતિ પણ શાળા બાદ ઘેર હોય. તેથી ઊર્મિલા બહેનના નાનકાને કોઈક તો બોલાવવા-રમાડવા વાળું વીણા બહેનને ત્યાં હાજર જ હોય. નાનકાની નજર પણ તેથી જ વીણા બહેનના ઘર તરફ મંડાયેલી હોય.

રોજની માફક છોકરાઓએ જમી લીધું હતું. તેઓ રોજ થોડો સમય પપ્પા સાથે વિતાવે. મોટો દસમીમા, તેની બહેન આઠમીમાં અને વચલો ચોથીમાં ભણતા હતા. સ્કુલનું ઘરકામ કરતી વખતે કાંઈક ન આવડ્યું હોય અને જે મમ્મી પણ સમજાવી શક્યા ન હોય, તેવી ‘ડીફીકલ્ટીઝ’ પૂછી, ઘરકામ પતાવી લગભગ સાડાનવ વાગે બધા બાળકો સૂઈ જાય. બારણું ખુલ્યું પણ પત્નીનું મોં જોઈને મધુસૂદન ભાઈનો ઉત્સાહ સાવ ઓસરી ગયો. નાનકાના પપ્પા ઘરમાં પ્રવેશ્યા. રોજ વાતાવરણ આવું શાંત તો નથી હોતું. જોકે નાનો તો નાનપણથી જ તેના મોટા ભાઈઓ જેવો તોફાની ન હતો પણ તેની મોટી બહેન જેવો બીન-ઉપદ્રવી હતો.

હજુ તો પતિદેવ બૂટ કાઢે છે, હાથમાં પાણીનો પ્યાલો લે છે તેટલામાં મહા પ્રયત્ને સાચવેલી ધીરજ ખૂંટી જતા બેબાકળી ઊર્મિલા બહેને નાનકાની પરિસ્થિતિ જણાવી.

નાની અમથી વાતમાં પત્ની જરા વધુ પડતી વ્યાકુળ થઈ ગઈ છે તેવું તેને લાગ્યું અને કહ્યુ, “બામ ઘસી દઈશું તો કાલ સુધીમાં મટી જશે.” પણ, ઊર્મિલા બહેનને તે વાક્ય જરાય રુચ્યુ નથી તેવું સમજતા વાર લાગે તેવું ન હતું. તેથી આખરે તેનું મન રાખવા, થોડુંઘણું વાળુ કરીને, નાનકાને લઈને પતિ-પત્ની નીકળી પડ્યા પોતાના ‘ફેમિલી’ ડોક્ટરની સલાહ લેવા.

ડોક્ટર ગાલાને ઊર્મિલા બહેન માટે માન હતું. તેમના પોતાના પુત્ર પ્રકાશની આંખ નબળી હતી. પોતે ડોક્ટર હોવા છતાં તેમનું ધ્યાન તે તરફ સૌ પ્રથમ તો ઊર્મિલા બહેને જ દોર્યું હતું ને? અને તેની આંખ વધુ બગડે તે પહેલા ચશ્મા લેવડાવી દીધેલ. અને ઊર્મિલા બહેનની દીકરીને જ્યારે ડિફ્થેરિયા રોગના ચિન્હ દેખાયેલા ત્યારે પણ તેમણે કમાલ કરેલું. તે વખતે પતિદેવ તો દુર ઉત્તરમાં બરેલી નામના ગામમાં ઓફિસના કામે ગયેલા હતાં. ઘેર ચાર નાના ટબુરીયાઓ, તેમાં એક તો હજી ધાવતો અને છતાં એકલે હાથે ઊર્મિલા બહેને બધું સંભાળી લીધેલું.  ડિફ્થેરિયા નાના બાળકોને થતો એક અત્યંત ચેપી રોગ છે અને જો તત્કાલ ઉપચાર ન થાય તો બે-ત્રણ દિવસમાં જીવલેણ નીવડે. આ રોગ અને તેના જેવા અતિ-ચેપી રોગો માટે આખા મુંબઈમાં એક જ હોસ્પિટલ છે. મહાલક્ષ્મીના સાને ગુરૂજી માર્ગ પર આવેલી આ હોસ્પિટલમાં રોગ મટે નહીં ત્યાં સુધી રોગીને ફરજીયાત અળગો રખાય છે જેથી કોઈ બીજાને ચેપ ન લાગે.        

ડોક્ટર સાહેબે નાનકાને બરાબર તપાસ્યો, પોલિયોના આમ તો કોઈ એવા પાક્કા-લાક્ષણિક ચિન્હો નથી દેખાતા છતાં અમૂક અમૂક ચિન્હો કોઈક કોઈક વખતે પોલિયોની અસર થતા પહેલા દસેક દિવસોમાં દેખાય એવું બને ખરૂં. તેથી ડોક્ટરે મા બાપને કેટલાય સવાલો પૂછ્યા. તાવ હતો? ગળુ દુખતુ હતુ? માથુ દુખતું હતું? કોઈ રીતે થાકી ગયો હોય એવું કાંઈ બન્યું હતું કે? ગળું, પીઠ, હાથ કે પગ અક્કડ જેવા થયા હતા? વગેરે. ગાલા સાહેબને પૂરી ખાતરી હતી કે એવું કાંઈ પણ જો થયું હશે તો ઊર્મિલા બહેનની નજરમાં જરૂર આવ્યું હશે. પરંતુ આવા કોઈ ચિન્હો દેખાયા ન હતા છતાં દરદી લકવાગ્રસ્ત જણાતો હતો. પોલિયો પાંચ વર્ષ સુધીના બાળકોને થઈ શકે. એના વાયરસ મોટાઓને અસર નથી કરી શકતા. તેથી નાનકાને પોલિયો થઈ શકે તો ખરો પણ ડોક્ટર મુંઝાયા. આ રોગ તો અસ્વચ્છ વસ્તીમાં હોય. કોઈને પોલિયો થયો હોય તેવા બાળકના મળ મિશ્રિત કાંઈક ખાવા-પીવામાં આવે તો જ આવો રોગ થાય. પણ ઊર્મિલા બેનના ઘરની સ્વચ્છતા તો જગજાહેર હતી. લોકો તેમની ચોખ્ખાઈના તો દાખલા આપતા. તેથી કાંઈ સ્પષ્ટતા ન થતાં, છેવટે ગાલા ડોક્ટરે મોટા ડોક્ટર, સ્પેશિયાલીસ્ટની સલાહ લેવી જોઈએ એવું સુચન કર્યું. ડોક્ટર મર્ચન્ટ તે સમયના સૌથી મોટા વિશેષજ્ઞ ગણાતા. તેથી તેમની એપોઈન્ટમેન્ટ લેવી તેમ નક્કી થયું.

આવા મોટા ડોક્ટરની એપોઈન્ટમેન્ટ કાંઈ તાત્કાલિક ન મળે. પંદર દિવસ પછીની તારીખ મળી. પહેલા તો પગ પર જ અસર હતી પણ તારીખ આવી ત્યાં સુધીમાં તો હવે હાથ પણ કામ નહોતા કરતા. અરે ડોક પણ ટટ્ટાર રહી શકાતી ન હતી. બધા શોક ના સાગરમાં ડૂબી ગયા હતા. મા-બાપને સાંત્વન આપવું અશક્ય હતું,

ડોક્ટર મર્ચન્ટે બાળકને તપાસ્યો. બધા ટેસ્ટ કરાવ્યા. છેવટે મોટા ડોક્ટરે પણ તે જ નિદાન કર્યું જે ઊર્મિલા બહેને સૌ પહેલા સમજી લીધું હતું. પોલિયો. અને તે પણ, સૌથી રૌદ્ર, આખા શરીરનો. મા-બાપના માથા પર આભ તૂટી પડ્યું. અધૂરામાં પૂરૂ, વળી ડોક્ટરે તે પણ સ્પષ્ટતા કરી દીધી કે આજ લગી પોલિયોની કોઈ દવા શોધાઈ નથી.

પોલિયોની રસી આમ તો શોધાએલી ૧૯૫૨માં પણ માનવ ઉપયોગ માટે ઘણી ટેસ્ટો કરવાની હોય. તે કરતા કરતા તો વર્ષો વિતે. અંતે અમેરીકામાં ૧૯૬૩ પછીથી OPV, Oral Polio Vaccine નો ઉપયોગ શરૂ થઈ શકેલ. ભારતમાં તે ટીપા દ્વારા મોઢામાં અપાતી રસી આવતાં તો બીજા કેટલાય વર્ષો વિત્યા. બાકી એ બને જ નહીં કે ઊર્મિલા બહેન જેવી જાગૃત વ્યક્તિ પોતાના દીકરાને રસી ન અપાવે.

આ બાળક એનું જીવન કેમ કાઢશે? જેના હાથ અને પગ ન ચાલતા હોય તે કેટલો પરવશ હોય! ડોક્ટરનું કહેવું હતું કે હવે તેનું બહુ કાંઈ થાય નહીં પણ જો બરાબર કસરત અને શેક મળે તો થોડોઘણો ફેર પડે. આવી બીમારી વાળા બાળક માટે એ જ એક એ જ વિકલ્પ છે કે રોજ કસરત કરાવી, શેક અને માલિશ કરાવી સ્નાયુઓને કડક બનતા અટકાવવા અને વિકૃત રીતે વળી જતા અટકાવવા માટે ખાસ જાતનાં પ્લાસ્ટરમાં હાથ-પગ રાખી મૂકવાના. આને માટે વિશેષ તાલીમ પામેલ ફીઝીયોથેરેપીસ્ટ પાસે જ જવું પડે. એ સમયે પોલિયોના દરદીઓને ડોક્ટરની પધ્ધતિ થી કસરત-શેક-માલિશ કરવા સક્ષમ ફિઝીયોથેરેપીસ્ટ માત્ર એક જ હોસ્પીટલમાં હતા. મહાલક્ષ્મી પાસે હાજી-અલી સામે. ત્યાં પહોંચતાં બે કલાક થાય. શિવ-ડેપોથી બસ બદલવી પડે. ‘ફિઝીયો’નો એક કલાક. પાછા વળતા સાંજના ‘રશ-આવર’ની મુંબઈની ધક્કામુક્કીમાં ઘાટકોપર આવતા પાછા બે કલાક. કૂલ પાંચ કલાક.

ઘરનાં છયે જણાને સંભાળવાના અને નાનકાની સારવાર પણ કરવાની. મોટો ઊમોદી રામજી આશર વિદ્યાલયમાં, દીકરી સાર્વજનિક હાઈસ્કુલમાં અને વચલો અંગ્રેજી-માધ્યમ વાળી ફાતિમા હાઈસ્કુલમાં. ત્રણેના સમય જૂદા. સૌને તૈયાર કરવાના, રસોઈ કરવાની, બાળકોને અને તેમના પપ્પાને જમાડીને, સૌને નાસ્તાનો ડબ્બો આપીને રવાના કરવાના, નાનકાનો સવારનો શેક-માલિશ કરવાનો. સાંજની રસોઈ બનાવી, વાળુની તૈયારી કરીને નાનકાનો બધો સરંજામ લઈને ભર બપોરે બસ પકડીને મહાલક્ષ્મી જવા નાનકાને લઈને નીકળવાનું. સાંજે પાછા આવીને બધાને જમાડીને સુવડાવીને સુવાનું. ઘરના સહુ અને અડોસી-પડોશી સહુની મદદ ખરી પણ તેઓ પણ કેટલું કરી શકે? જો ઊર્મિલા બહેનના બદલે કોઈ બીજું હોત તો ચોક્કસ હતાશ થઈ, હાર માનીને બેસી ગયું હોત.

અધૂરા માં પુરૂં, ઓગસ્ટથી પાકિસ્તાન સાથે રીતસરની લડાઈ શરૂ થઈ ગઈ એટલે ઊર્મિલા બહેનની મુશ્કેલીઓ પાછી હજુ વધી. દેશમાં અનાજની અછત એટલે રેશનની દુકાને જ્યારે સામાન આવે ત્યારે લેવા જવું જ પડે. ન જઈ શકીએ તો ખલાસ થઈ જાય. સપ્ટેંબરની બરાબર પહેલી તારીખે ભારતે પાકિસ્તાન ઉપર હવાઈ હુમલાની પણ શરૂઆત કરી. લાલબહાદુર શાસ્ત્રીએ ‘જય જવાન જય કિસાન’ નું સુત્ર આપ્યુ. એ સમયે ટીવી તો હતા નહીં તેથી સમાચારનું મુખ્ય સાધન રેડીયો. તે વખતે, તેમાં શૌર્ય-ગીતો આવે, દુશ્મનના હવાઈ હુમલા વખતે, સાઈરન વાગે ત્યારે શું કરવું તે આવે, રાત્રે બ્લેક-આઉટ કેમ કરવું તેવું બધું વિશેષ આવતું. મુંબઈની ત્રણે મુખ્ય ભાષાઓ ના શૌર્ય ગીતો બધા બાળકોના જીભે ચડી ગયા હતાં. મરાઠી ગીત “माणुसकीच्या शत्रू संगे युद्ध आमचे शिरू, जिंकू किंवा मरू,....” ઘણું સંભળાતું. હિંદીમાં “ऐ नौजवान, वीरताकी है कसौटी आज, तुम शेर हो दिलेर हो,...।” પણ એટલું જ જાણીતું થઈ ગયું હતું. એ બન્ને ગીતો બધે સંભળાતા. અને જો કોઈ ગુજરાતી શાળા પાસેથી તમે પસાર થતા હો તો ગુજરાતીમાં  “તૈયાર થઈ જજો, ખભે ખભા મિલાવીને, ફંદ સહુ ફગાવીને, મા ભારતીને કાજ આજ જંગમાં ખપી જજો.  તલવાર કેરી ધાર તુ તૈયાર રાખજે,...” એવું જોમ ચડી આવે તેવું ગીત પણ સંભળાતું.

કોઈક વખતે એમ પણ બનતું કે ઊર્મિલા બહેન નાનકાને તેડીને રસ્તે ચાલતા હોય કે બસમાં ઉભા હોય ત્યારે હવાઈ હુમલાની સાયરન વાગે અને ભાગાભાગી થઈ જાય, રસ્તાના કિનારે કાંઈ પણ રક્ષણ શોધીને જમીન  પર લાંબા થઈ આશ્રય લઈ સંતાઈ જવું પડે. મુબઈ તો દુશ્મનના નિશાના પર હોય જ ને. અહીં તો બંદર, એરપોર્ટ, ભાભા એટોમીક રીસર્ચ સેન્ટર એમ ઘણા અગત્યના મથકો છે.

ભારતે ૩,૯૩૭ હવાઈ હુમલાઓ કર્યા. પાકિસ્તાને ૨,૩૬૪ કર્યા. કાશ્મીર અને પંજાબની ધરતી પર તોપો અને ટેંકોની મોટી લડાઈઓ થઈ. ઘણી ખુવારી થઈ. છેવટે ત્રેવીસમી સપ્ટેંબરે ભારત યુદ્ધ જીત્યું અને પાકિસ્તાનને તાશ્કંદમાં મંત્રણાઓ માટે જવાની ફરજ પડી.

સંઘર્ષ વિરામ થયો. લડાઈ બંધ થઈ, તાશ્કંદમાં ભારત-પાકિસ્તાન વચ્ચેની સંધિ પર સહી-સીક્કા થઈ ગયા પરંતુ તેના બીજે જ દિવસે, દસમી જાન્યુઆરી ૧૯૬૬એ એકાએક જ લાલબહાદુર શાસ્ત્રીનું તાશ્કંદમાં રહસ્મય રીતે મૃત્યુ થયું. ગણાયો હતો હાર્ટ-એટેક પણ તેમની પત્ની અને પુત્રે શરીર પર શંકાસ્પદ લીલા ચકામા જોયેલા જે છેક ૨૦૧૫માં જ્યારે તેમની ૧૧૧મી જન્મજયંતી આવી ત્યારે તેમના પુત્રે તે બાબતે તપાસ કરવાની નરેન્દ્ર મોદીની સરકારને વિનંતિ કરી હતી,

લાલબહાદુર શાસ્ત્રીના અચાનક મૃત્યુ પછી ગુલઝારીલાલ નંદા કામચલાઉ વડાપ્રધાન બન્યા અને થોડા દિવસો પછી, ચોવીસમી જાન્યુઆરી ૧૯૬૬એ ઈંદીરા ગાંધી વડાપ્રધાન તરીકે નિમાયા.

એ લડાઈ તો બંધ થઈ પરંતુ, આ તરફ ઊર્મિલા બહેનના સંઘર્ષનો હજુ વિરામ નથી. જે બાળકના હાથ-પગ-ડોક અનિયંત્રિત હોય, અઢી વર્ષનો અબોધ હોય અને વજનદાર હોય, વિચાર કરો કે તેને તેડવો, ઉચકવો કેટલો કઠણ હશે? આવા છોકરાને તેડીને ચાલવું તો કઠણ જ તો તેને મુંબઈની હાલકડોલક થતી, વારંવાર બ્રેક મારતી, સ્પીડ વધઘટ કરતી હકડેઠઠ ભરેલી બસમાં ચડવું, ઊભા રહેવું અને ઉતરવું કેટલું મુશ્કેલ હશે તે કલ્પનાતીત છે. વળી, એક ખભે બેહોશ જેવું બાળક, બીજે ખભે તેના સરંજામથી ભરેલો બગલથેલો અને મુંબઈમાં ગિરદી વાળી બસમાં પ્રવાસ. અને એમાં ય ચોમાસામાં ઘણી વખત વરસતા વરસાદમાં છત્રી પણ માથે ઝાલી રાખવાની. હે ભગવાન.

બધા સમજે, કામમાં બનતી મદદ પણ કરે. પણ તે પર વધારે આધાર કેમ રખાય? બધાને પોતપોતાના કામ પણ હોય ને. નાનકા ના પપ્પાએ પોતાની બા ને વઢવાણ ગામથી પત્ર લખીને મદદ માટે બોલાવી લીધા, બીજું કાંઈ નહીં તો પણ રસોઈ તો બનાવી જ શકે ને? સાસુજી પુરો પ્રયત્ન કરે પણ બે-ત્રણ વસ્તુઓ એવી કે અંતે ઘરમાં ક્લેશ જ ઊભો થાય, મુખ્ય તો એ કે તેમને લાગ્યા કરતું કે દીકરો બિચારો તન તોડીને કમાવા જાય છે છતાં વહુ તેને બરાબર સાચવતી નથી, બીજું એ કે મોટો પૌત્ર ઊમોદી તેમને બહુ વહાલો એટલે તેને લાડ અથવા કહો કે ભૂખલાડ. લાડ કરે તે તો ઠીક પણ પૌત્રી તો તેમને દીઠીય ન ગમે. મોટાને બે કપ દૂધ હોંશે હોંશે પાય પણ પૌત્રીને અડધો કપ દૂધ માંડ આપે. અને ત્રીજું, વચેટ પૌત્ર જે ઊર્મિલા બહેનનો વહાલો લાડકો રાજા બેટો હતો, તે, કદાચ તે જ કારણસર, સાસુજી માટે કદાચ વસમો હતો. વળી તેઓ મુંબઈની હાડમારીથી અજાણ તેથી વહુ કેટલા વીસે સો કરે છે તેની કોઈ તેમને સમજાવે તોય કલ્પના ન કરી શકતા. “એમાં શું મોટી વાત, કાંઈ ચલતા થોડું જવાનું છે? બસમાં જ તો જવાનું છે. એના કરતા તો બચુ (નાનકાના પપ્પા) ને કેટલી બધી હાડમારી છે? થાક્યો પાક્યો ઘેર આવે, ત્યારે ખાવાનાય ઠેકાણા નહીં. બચારો નોકરી કરી ને જે લાવે તે બધું આ વાપરી નાખે” ઘરમાં આમ રોજ નાની મોટી કચકચ થયા કરે. છેવટે ઊર્મિલા બહેને નાનકાના પપ્પાને કહી જ દેવું પડ્યું કે “હૈયુ બાળવા કરતા હાથ બાળવા સારા. બા ભલે વઢવાણ પાછા જાય. આપણે ગમ્મે તેમ કરી ને સાચવી લઈશું.” આમ એકંદરે દોઢ-બે મહિના પછી સાસુજી ગામ પાછા ગયાં.  

ઊર્મિલા બહેન પાછા યથાવત્ કામે લાગી ગયા. નાનકો પોતાના પ્લાસ્ટરમાં પડ્યો હોય. ઘરે જે કોઈ આવે તે નાનકાની દયા ખાય. વાંસ ઊભો કાપીને બનાવેલી પાણીની ખુલ્લી નીક કેવી દેખાય તેવા દેખાતા પ્લાસ્ટરો નાનકા માટે માપ લઈને બનાવેલા હોય અને જેમ બાળક વધે તે પ્રમાણે સમયે સમયે નવા બનાવડાવતા રહેવા પડે. જ્યારે નાનકાની ફીઝીયો થતી તે કોઈ પણ જુએ તો ત્રાસી જાય. સવારના ઘરકામની દોડાદોડીની વચ્ચે ફીઝીયોનો સમય થાય તે વખતે ઓરડાની વચ્ચોવચ એક તરફ મોટા તપેલામાંથી વરાળ નીકળતું ગરમ પાણી, એટલું ગરમ કે આપણોય હાથ દાઝી જાય. બીજી તરફ રૂમાલોનો ઢગલો. અને આ બે ની વચ્ચે ઊર્મિલા બહેન અને પ્લાસ્ટીકની ગોદડીમાં ગોઠવેલો નાનકો.

નાનકો આમતો શાંત પડ્યો હોય પણ જેવો તેને આવનારા ‘ખતરા’નો અણસાર આવે કે તરત તેનું રડવાનું શરૂ થઈ જાય. માલીશ અને કસરત તો વાતો અને રમત કરતા કરતા સહન કરી લે પણ જ્યારે ગરમ પાણીના પોતા થી શેક શરૂ થાય ત્યારે બિચારો ચિચિયારીઓ પાડે. આ મા છે કે કોઈ જલ્લાદ છે? તેવું લાગે. કોઈથી જોવાય નહીં, અરે નાનકાના પપ્પા સુધ્ધા ઊર્મિલા બહેનને કહે કે હવે બસ કર. પણ કાળજું કઠણ રાખીને તેમણે ડોક્ટરે બતાવેલ ઉપચાર કરવામાં પાછી પાની ન કરી.

पुनरपि रजनी, पुनरपि दिवसः દિવસો વીતતા ગયા. વાર આવે, હોળી, દિવાળી તહેવારો આવે, ઘર પાસે એક પીળાં ફુલનું મોટું વૃક્ષ, તે ફુલની ઋતુ આવે અને જાય. બદામડીના પાંદડા લીલા માંથી લાલ થઈ પીળા પડીને ખરી જાય અને પાછી કૂંપળો ફુટે. નજીકની ઊંચી ખજૂરી પર કાગડાના માળામાં કાગડાના બચ્ચાં મોટા થઈ ઊડતા થઈ જાય, નિશાળમાં સંતાનોની પરીક્ષાઓ આવે અને જાય, તેઓના પરિણામ આવે, મોટો જરા તોફાની એટલે એના દોસ્તારોના મા-બાપ જે ફરિયાદો લઈને આવે તેનો નીકાલ કરતા ને એવું બધું થતાં થતાં पुनरपि पक्षः पुनरपि मासः पुनरप्ययनं पुनरपि वर्षं.... સમય સરતો ગયો. બાળકો તો પાસ થઈને નવા વર્ગોમાં જાય પણ ઊર્મિલા બહેનનો વર્ગ તો સતત એનો એ જ. વચ્ચે વચ્ચે નાનકાના હાથ-પગમાં કોઈક સમયે ભલે રત્તીભાર જેટલો હોય પણ થોડો સુધારો દેખાય તો જાણે ભગવાનના દર્શન થયા હોય તેવો આનંદ થાય. એમ સમય જતો ગયો. મુસીબત વચ્ચે કોઈ એકાદ-બે સારા શબ્દો પણ જો કહે તો પણ કેટલું સારૂં લાગે? સગા-સબંધી, મિત્રો, સહુએ બનતો બહુ જ સહકાર આપ્યો. પડોસીઓ કોઈ વાર જમવાનું લાવી આપે. બહારનું કામ હોયતે કરી આપે. મોટો દીકરો, ઊમોદી હવે શાક લાવી આપવું, કરિયાણાના સામાનની ડીલીવરી ચકાસવાનું, લાઈટનું બિલ ભરવાનું, બેંકમાં ચેક જમા કરવાનું, ઘોબીના કપડાનો હિસાબ રાખવાનો વગેરે કામ કરતો થઈ ગયો હતો. તેની શાળા પાસે ભાણજી લવજીની ઘીની દુકાન હતી. મોટાને હજી યાદ છે તે સોરઠી ચોખ્ખુ ઘી રૂપિયા ૧૧નું કીલો હતું અને દર મહિને બે કીલોનું ટીન ઉચકીને તે ઘેર લાવતો. અરે પપ્પાના મદદનિશ તરીકે થેપલા-ચોપડા બનાવતા પણ શિખી ગયો હતો. પરિવારના સહુને કામ કરતા જોઈ ઘણી વાર ઊર્મિલા બહેનને સાસુની પણ યાદ આવે. “ભલે થોડી કચકચ ઘરમાં થતી પણ બીચારા ખીચડી, શાક-ભાખરી તો બનાવી રાખતા અને કાંઈ નહીં તો નાનકાના પપ્પાનું તો બધું કામ સાચવી લેતા ને”

રસ્તામાં કોઈ અપંગ માણસ દેખાય ત્યારે મનમાં એ જ વિચાર ફરી ફરીને આવ્યા કરે કે મારો દીકરો આવો થશે? શું કરશે? કેમ કરશે. લાખ પ્રયત્ને પણ તેવા વિચારો મગજમાંથી હટે નહીં. પણ, મક્કમ ઊર્મિલા બહેને પ્રયત્ન કરવામાં કોઈ કચાશ રાખી નહીં. સહુ પોતપોતાનું ભાગ્ય તો લઈને જ આવ્યા હોય છે. નાનાના ભાગ્યમાં કદાચ અપંગ રહેવાનું લખ્યું હશે. પરંતુ કહેવાય છે કે પ્રચંડ પુરુષાર્થ કરો તો ભાગ્ય ને બદલાવી પણ શકાય છે. સ્વાધ્યાય વાળા પાંડુરંગ શાસ્ત્રી દાદાના એક પ્રવચનમાં એવું કહેવાયું છે કે તુલસી-રામાયણ લખનાર સંત તુલસીદાસની બુધ્ધિ તો બહુ હતી પણ તેમનું ભાગ્ય સાવ નબળું હતું. તેમણે પ્રારબ્ધને પડકાર ફેંકેલો અને પ્રયત્ન પૂર્વક ભગીરથ પ્રયાસ આદરી ને પોતાના ભાગ્યમાં ન હોવા છતા તેમણે જીવનસાથી તરીકે સ્વરૂપવાન પત્ની અને ઘણું ઐશ્વર્ય કમાવેલું. તેમની પત્ની સ્વરૂપવાન હોવાની સાથે સાથે બહુ જ બુધ્ધિમાન પણ હતી. તુલસીદાસ તેના પ્રેમમાં પાગલ બનેલા. બેઉ વચ્ચે ઘણી જ્ઞાન ચર્ચાઓ થતી. એવી એક અતી બુધ્ધમાન ચર્ચાના ફળ સ્વરૂપે જ આપણને તુલસી-રામાયણનો વારસો મળ્યો છે એવું દાદા કહી રહ્યા હતા. તુલસીદાસ ના પ્રચંડ પુરુષાર્થની વાત ઊર્મિલા બહેનને ખબર હશે કે નહીં પરંતુ ભલભલાના છક્કા છોડાવી દે એવી જે તકલીફો  તેમણે વેઠી તે રંગ લાવી. શું સાચે જ “અંધેરા છટેગા, સુરજ નીકલેગા” તેવું બનશે?

એક દોઢ વર્ષ પછી નાનકાના અંગોમાં ધીરે ધીરે ચૈતન્ય આવતું ગયું. ઊર્મિલા બહેનના હર્ષનો પાર ન રહ્યો. તેમની મહેનત લેખે લાગી. અશક્ય શક્ય બન્યું. તેને બાળમંદિરમાં મૂકવાનો સમય આવ્યો ત્યાં સુધીમાં તો તેના નખમાં ય રોગ ન રહ્યો. મધર ઈંડીયા ફિલ્મને તે સમયે લગભગ દસેક વર્ષ થયા હશે. તેનું ગીત હજુ પણ ઘણાને હોઠે હતું, दुःख भरे दिन बीते रे भैया, अब सुख आयो रे...નાનકો સાવ સારો થઈ ગયો. ડોક્ટરો પણ ચકિત થયા. સહુએ પ્રભુનો પાડ માન્યો. અડોસી પડોસી સગા સંબંધી સહુના મો પર ઊર્મિલા બહેનની પ્રશંસાની વાત હતી. હોસ્પિટલના ડોક્ટરોએ, ડોક્ટર મર્ચન્ટે અને બીજા ઘણાઓએ ઊર્મિલા બહેનને પોતાની રીસર્ચ માટે બોલાવ્યા. આ અસાધ્ય રોગ કેવી રીતે મટાડ્યો, શું ટ્રીટમેન્ટ આપી, કયો ખોરાક આપતા વગેરે ની ઝીણવટ થી નોંધો ટપકાવી. પોતાની પૈતૃક વૈદકીય સુઝબુઝ અને અથાગ સ્વાશ્રય ના પરિણામે મળેલ ઊર્મિલા બહેનની સફળતા ડોક્ટરોએ બીરદાવી. તેઓ જ્યારે પોતાની નોંધપોથીમાં ઊર્મિલા બહેનનો ‘કેસ-સ્ટડી’ લખી રહ્યા હતા ત્યારે તેમણે ગર્વથી પોતાના દાદાને પણ યાદ કર્યા હશે જેમણે શોધેલી પશુ-દવાઓની નોંધ મોટા મોટા અંગ્રેજ ડોક્ટરો કરતા. હજી આજ લગી નાગપુરના મહારાજ બાગની વેટરનીટી હોસ્પિટલમાં તેમના દાદાનો ફોટો દીવાલને શોભાવી રહેલો છે.

ઊર્મિલા બહેને પોલિયોને હરાવ્યો. પણ ઊર્મિલા બહેનના મનમાં એ વિચાર જરૂર આવે કે “દો બુંદ પોલિયો ડ્રોપ્સ પિલાઓ, બચ્ચોંકી ઝિંદગી ખુશહાલ બનાઓ” એ રસી જે આજે તો સાવ સહજ છે, તે વખતે હોત તો? પણ ખેર, પોલિયો નું વાવાઝોડું મોટું તોફાન કરીને નીકળી ગયું. જીવનમાં આવતી દરેક કઠીણાઈઓ ભલે ઉઝરડા પાડતી જાય પણ તે પ્રત્યેક ઉઝરડો વધુ શક્તિ આપતો જતો હોય છે. અંગ્રેજી ભાષામાં તેથી જ એક સરસ ઊક્તિ પણ છે, કહેવાય છે, “What doesn’t kill you, makes you stronger”. સુખ આવ્યું તો ખરૂં, પણ સુખદુખની ઘટમાળમાં તે કેટલું ટક્યું હશે? શું પહેલાની માફક બેડમીન્ટન, પીકનીક અને હરવાનું ફરવાનું હવે શરૂ થઈ ગયું હશે? કે પછી જીવનના થપેડાઓ ખાઈ ખાઈને તે બધું ભૂલાઈ જવાયું હશે? શું ખરેખર ‘અચ્છે દિન’ આવી ગયા હશે? આ વાત ભલે અહીં પુરી થાય છે પણ જીવનમાંહેનો રોમાંચ અસ્ખલીત વહેતો રહે છે.

----    ----    ----

 

 

પોસ્ટસ્ક્રીપ્ટ (લેખકે પાછળથી ઉમેરેલું):

૧- પોલિયોના આ ઘટનાચક્રને પચાસ વરસ થયા. નાનકો આજે નાનકો નથી રહ્યો. તે એમ. ફાર્મ સુધી ભણ્યો, દવાઓની મોટી કંપનીઓમાં કામ કર્યું અને બીજાને મદદ કરવાના ગુણ જે મા-બાપની પાસેથી શીખેલ તેના પ્રતાપે અત્યારે કેનેડામાં સફળતા પૂર્વક પોતાની બે ફાર્મસીઓ ચલાવે છે. અશક્ત વૃધ્ધ હોય જે ફાર્મસી સુધી ન આવી શકે તો હસતા મોઢે પોતે જાતે દવાઓ ઘેર પંહોચતી કરે. તેની મોટી દીકરી ડોક્ટરનું ભણી રહી છે. નાની દીકરીઓ પણ ડોક્ટરીને લાગતી-વળગતી કોલેજોમાં ભણે છે, વારે તહેવારે પોતાની મોટીબા સાથે વાતો કરી લે છે. પૌત્રીઓમાં પણ સેવાભાવ ના ગુણો ઉતર્યા છે તે જાણી ને વયોવૃધ્ધ ઊર્મિલા બહેનને ને શાતા વળે છે. તેમના પરદાદા પણ રાજી હશે. ઊર્મિલા બહેન આજે પણ સહુને આગ્રહ પુર્વક સ્વાસ્થ્ય બાબતે જાગૃત રહેવાની સલાહ આપવાનું ચૂકતા નથી.

૨- ડોક્ટર ગાલાના પુત્ર પ્રકાશને ચશ્માની જરૂર છે તેવું સૌ પ્રથમ ઊર્મિલા બહેનના ધ્યાનમાં આવ્યું હતું, તે પ્રકાશ હવે ભણીગણીને પોતે પણ ડોક્ટર થઈ ગયો છે. તેના પિતાનું તો અવસાન થઈ ગયું છે પરંતુ તેમના જ દવાખાનામાં ડો. પ્રકાશ અત્યારે પ્રેક્ટિસ કરે છે.

3- ડીપ્થેરિયા અને તેના જેવા અત્યંત ચેપી રોગો માટેની હોસ્પિટલ: Kasturba Hospital For Infectious Diseases, Saat Rasta, Sane Guruji Marg, Mumbai.

૪- પોલિયોની હોસ્પિટલ India Institute of Physical Medicine and Rehabilitation, Haji Ali, K. Khadye Marg, Mahalaxmi, Mumbai.

૫- મરાઠી શૌર્યગીતની પંક્તિઓ: “माणुसकीच्या शत्रू संगे युद्ध आमचे शिरू, जिंकू किंवा मरू, जिंकू किंवा मरू. देश आमचा शिवरायांचा, झाँसी वाल्या रण राणीचा....शिर तळ हाती धरू...

૬- હિંદી શૌર્યગીતની પંક્તિઓ: “ऐ नौजवान, ऐ नौजवान, वीरताकी है कसौटी आज, तुम शेर हो दिलेर हो, रखो वचन की याद, है हाथ में तुम्हारे माता भारती की लाज...।

૭- ગુજરાતી શૌર્યગીતની પંક્તિઓ:  “તૈયાર થઈ જજો, તૈયાર થઈ જજો, ખભે ખભા મિલાવીને, ફંદ સહુ ફગાવીને, મા ભારતીને કાજ આજ જંગમાં ખપી જજો.  તલવાર કેરી ધાર તુ તૈયાર રાખજે,... સદાય લહેરાય ગગન ભારતીય ધ્વજો...

 

 

----    ----   ----

 

Diwali and famous sentence जननी जन्मभूमिष्च स्वर्गादपि गरीयसी. What is the connection?

Today we are celebrating festival of Diwali. Hence it is not out of place to understand that the festival came to be celebrated after what followed a momentous sentence by someone thousands of year ago. What was that sentence? It was, “Country of my birth is better than Heaven” जननी जन्मभूमिष्च स्वर्गादपि गरीयसी.  Do you know, who was that ‘someone’ who said that? What prompted him to say that? Where is it recorded?

It was recorded by Sage Valmiki, in his book, THE RAMAYAN. It was spoken by Bhagavaan Raam. He uttered this famous sentence when younger brother Lakshman requests him to go and look at the territories won by them as its towns were rich, beautiful and studded with gold. In response, Raam says, “Yes I know it, but look Lakshman, it does not appeal me, I want to go to my country. Country of my birth is like my mother and is better than heaven” ”अपि सुवर्णमयी लंका, न में रोचते लक्ष्मण, जननी जन्मभूमिष्च स्वर्गादपि गरीयसी”

Bhagavaan Ram, who does not even enter the Lankan town, leaves for Rameshwar and then on to Ayodhya soon after winning the war and according respectful cremation to defeated king Raavan. People of Ayodhya became ecstatic with arrival of their hero who had defeated evil king. Citizen of Ayodhya celebrated the occasion by lighting up streets, their community and their homes with series of lamps.

Upon his return, Raam was coroneted as King of Ayodhya by another virtuous king Bharat, who never really accepted kinghood. Bharat had promised himself to remain a 'care-taker-king' till return of his brother, the prince Raam.

Diwali is celebration of victorious return of a virtuous hero. Victory of good over evil. An occasion kept alive for thousands of years by the followers of world’s oldest living culture.

 

 

Hindu Reformers Ushered In Societal Reforms Without Creating Bad Blood

On the 152 birth anniversary of a social reformer Ayyankaly[क], PM Narendra Modi gave out a secret behind uninterrupted continuation of Sanskriti which has stood firm for several thousands of years in a world that has witnessed death of rest of the civilizations. Among many, one of the reasons behind continuity of the Sanskriti, he said, was a continued flow of Hindu reformers throughout all the ages. It is not to say that in Hinduism the reformers were welcomed with open arms by the high and mighty of the society or that they did not face resistance. They did face opposition but unlike other societies of the world, Hinduism reacted differently. Here, both sides, the society’s high and mighty and the rebels, both, behaved in ways far different than the normal reaction we are accustomed to see elsewhere in the world.

Mahatama Ayyankaly faught against the discrimination his society was subjected to owing to their ‘lower’ caste status. He rebelled against demeaning traditions and life that denied self-esteem.

The oppressed are easy prey to the sense of victimhood and revenge. But in India, they resisted the easy option and even in asking for justice, even in fighting, they remained clear in their objective that the fight was not with people but with the ideas that cause injustice. Therefore even in the thick of the fight they did not make the higher castes as their enemies. This is unique. They did not seek revenge in tit-for-tat style which is common knee-jerk reaction. They sought justice based on Hinduism’s idea of seeing God in every individual. Remember, Mahatma Gandhi called lower castes as ‘Hari-Jan’ meaning, ‘Godly people’ or ‘People of God’. Reformer saint-poet Narsinh Mehta, too called them similarly using different word ‘Vaishnav-Jan’.

The oppressor does not like to give up authority. He will harbor ill-will towards the beneficiaries of reforms. He would never like to be penalized for generations for the discrimination his ancestors may or may not have committed towards ‘oppressed’. However in India, the ‘oppressor’ higher caste Hindus have agreed to a constitution that is heavily against them. It prevents them from jobs and school admissions even if they are pre-eminently qualified. Higher caste Hindus, do not see this as ‘punishment’ but as a necessary sacrifice for betterment of deprived ‘lower-caste’, thus not breeding any jealousy or animosity towards beneficiaries of the positive-discrimination.

Hindus are blessed by three factors. One, arrival of bold reformers within the faith at regular intervals, two, their quality and third, their technic. The ‘Oppressor’ and ‘oppressed’ were inspired by the Hindu ideal of seeking own evolution into higher-self. Therefore, the seekers of justice came from both the divide. The reformers sprang not only from ‘oppressed’ but also from the ‘oppressor’ class. They came from ‘higher castes’ as well as from ‘lower’ castes. In their fight, they never made enemies in the opposite camp. Even in their fiercest resistance, Hindu reformers fought in a responsible manner; they never incited the ‘oppressed’ to seek blood. And under severest criticism, Hindu Shankaracharyas and other Acharyas did not pass any death sentences, fatwas or imprisonments for Hindu equivalents of Copernicuses, and Ibn Sinas. Hindu equivalents of ‘Protestants’, ‘Shias’, ‘Esmailies’ and ‘bourgeois’ and ‘proletariats’ never did face massacre, guillotine, burning at stake, or confiscation of properties.

Reformers, social and religious, in the territories west of India, branded those who opposed them, variously as heretics, heathens, idolaters, murtadad, kafir, reactionary, bourgeois etc. Fear of holding contrarian opinion meant severe punishments. That fear prevented many would be reformers from reforming their societies. As freedom of thought is a cornerstone of Hinduism, reformers could continuously help shape Hindu societies whenever need arose. Hindus have realized since ancient times that the change is the only constant in the universe. Everything is in constant state of change. Change is a universal law. Without reforms, the society suffers agonies of traditions and rituals that are irrelevant to the current era. Every society need reformers. However, they are hard to come by under the threats of being branded heretic or apostate. Reformers need to be bold. In Hinduism, they have empowered oppressed, have restored their place in the society without ever making them rivals and enemies. And in long Hindu history, they are never sought to be obliterated, white-washed, purged or their work impugned.

---

[क] On 8 Sept, 2014.  http://www.narendramodi.in/pm-attends-152nd-birth-anniversary-celebrations-of-mahatma-ayyankali-at-delhi/

 

Saffron, Saffronizing and Sanyaasi in Hinduism

Media, TV and print, have coined the words, ‘saffron’ and ‘saffronizing’, in the context of Hinduism. It has taken it from the color of garments worn by Hindu Sanyaasis. Monks of every faith originated from India (Buddhism, Sikhism, Jainism etc.), follow that tradition.

Saffron is a color associated in Hinduism with doing selfless service towards others, with sacrificing self-interest in service of society, with giving up personal comforts for the society at large, with giving up personal property, family life and unessential material comforts and with finality of never returning back to family home once it is left.

Sanyaasis are those individuals who have, on oath pledged and given up family and possessions he/she had till that day, never to return back nor to ever reclaim. Sanyaasi is considered ‘dead’ for claiming any erstwhile relationships or wealth. It is a hard vow; it does not end with ‘giving-up’. It entails many do’s and don’ts for his or her balance life. He or she has to live only for the cause of society while spending balance time on self-development to be able to love everything in the universe, animate or inanimate. A genuine unselfish life but not an un-useful life.

Usually, the vow of Sanyaasi-hood is administered only by accomplished master who takes care to examine incumbent’s aptitude, motives, determination and capacity. Master can refuse entry into Sanyaasi-hood or can ask incumbent to wait out unlimited incubation as deemed fit. This safeguard is considered as essential filter to ensure only deserving becomes Sanyaasi. Therefore Sanyaasis are respected by everyone and they bow to him in acknowledgement of his resolve of serving selflessly. Once a Sanyaasi, the whole mankind becomes his or her family to care for, to live for or die for. It is neither natural nor easy for average man to love everyone; it takes a lot of learning to be able to genuinely love everyone. For that learning, the incumbent needs a lot of self-discipline, dedication to learning, healthy body and mind and patience. Saffron robe helps keep Sanyaasi steadfast in his resolve of sacrificing his life for others out of pure love for creations of God.   

Besides Saffron, Hinduism associates with many other colors in various ways. The red, orange and green are auspicious colors for most happy occasions, the black, violet and blue are associated with Vishnu and his Avataaars, the yellow is associated with holy due to color of waist wrap (i.e. Pita-amber or dhoti worn during ceremony) of priests and the white signifies simplicity and cleanliness. Every color and their combinations represent Hinduism. ‘Saffron’ can, therefore, at best only partially represent Hinduism but ‘Saffronizing’ cannot mean Hinduising. Thinking public will not use imagery of color ‘Saffron’ and ‘Saffronizing’ in an inappropriate and unsuitable manner.

 

Onam – Maha Bali – Vaman – Vaman Jayanti, (1-Page Format) A look beyond usual narration. The Real History has more dimensions.

Onam – Maha Bali – Vaman – Vaman Jayanti, (1-Page Format) A look beyond usual narration. The Real History has more dimensions.

Part 1 Onam: Benevolent king cheated and tricked by jealous gods. Is anything amiss in the currently popularized version of the story?

The popular story, current today, leads us to believe that God became partisan and cheated a benevolent king, Mahaa[क]  Bali.

In this story of distant past, there are three main players. Mahaa Bali, Bhagavaan Vaaman, (the fifth[ख] Avaatar of Vishnu) and Indra[ग] (King of Devas who rules over the Swarga[घ]-Loka). Let us see what seems to be unexplained or amiss from the narrations surrounding them:

1) If Mahaa Bali was a good king, exiling him does not make sense. 2) If Mahaa Bali was a bad king, giving him boons does not make sense. 3) If Mahaa Bali was good and bad at the same time does not make sense because his subjects loved him unreservedly and no one shunned him including God the Almighty. In fact, Mahaa Bali has a pride of place among foremost Vishnu-Bhaktas. 4) Irrespective of Mahaa Bali being good or evil, why that land possessed by new owner, Vaaman, was re-transferred with political powers to Mahaa Bali’s son prince Baanaasur[ङ]? 5) Why did Vaaman not retain control over the legendarily happy land? 6) Was it not a mistake to trust and transfer the land and political power to son of adversary? 6) Episode of abdication by Mahaa Bali and Power transfer to Banaasur is very different from other historical[च] transfers of power. In here, very strangely, the loser is happy, gainer is happy, subjects are happy and the agency, which forced the change, is happy. Mahaa Bali, goes off willingly, retains full respect, given ruler-ship of another kingdom (Paataal[छ]-Loka पाताल-लोक), enjoys full protection (from God), visits his ex-kingdom, is welcomed by everyone and even his adversary, the instrument of change, Vaaman is also respected by all. 7) Is it not unusual that Bhagavaan Vishnu took form of, nothing colorful but just a simple Brahmin to entice Mahaa Bali? Remember, Vishnu had disguised himself as a beautiful maiden during ‘samudra-manthan’ as an entrapment.  8) Was Bhagavaan Vishnu a deputy of Indra or an accomplice in the crime that he decided to act upon Indra’s pleading? God who takes care of everybody and everything is always fair. Is it therefore not injustice to Him, if anyone was to assume that He got into action to rid Mahaa Bali just due to unfair pleading by Indra? Surely, there could have been another independent reason that prompted Vishnu to take action. It does not make sense to believe that anyone, including Indra, could manipulate and rope in Bhagavaan Vishnu.

Above eight points suggest that there is something more to the story and that the take away message is different from what the popular tale compels us to believe. There is always more than what meets the eyes.

Take contemporary history of recent wars, it is not easy to pinpoint one single or one definite reason for the war, be it WW1, WW2 or even as latest as Iraq War. Why did allied forces, led by US attacked Iraq?  Official version at one time said that it was because of stockpile of weapons of mass destruction (WMD) in Iraq. However, that reason proved to be false and political analysts forwarded many alternative theories. It could have been that the West wanted to exercise control over Iraq’s petroleum assets or that they wanted to help Saudi Arabia, who feared from increased military power of Iraq. May be, West feared Iraq may go beyond after annexation of Kuwait and then the possibility of Iraq’s control over Gulf waters (the main waterways that carry petroleum to the world). It could also be that US feared marginalizing their greenback due to Saddam’s insistence on selling petroleum to the world in non-dollar currency such as Euro (thereby reducing Iraq’s dependence on USD and US). This shows us that one or more than one or none of the known reason can be the real reason.

Similarly, Indra’s fear of losing Indra-Aasan[ज] (Indraasan) may not be the reason or may not be the only reason, why was Mahaa Bali exiled by Vaaman and why was he replaced by Banaasur.

From our experience with Hindu texts, we know that none of the writers of Hindu texts has ever done injustice to the characters involved. When they praise Raam, good qualities of Raavan are not forgotten and when narrating Krishna, good qualities of Kamsa and Jaraasangh are not overlooked. When praising Mahaa Bali, would they not describe his vanquisher, Vaaman? Hinduism encourages its followers to be logical, to have no inhibition in investigating until truth emerges. Hinduism does not oppose scientific enquiry.

If a good king is exiled instead of rewarded and if his detractor is not condemned but deified, an intelligent person would investigate. Especially because, those knowledgeable in Hinduism studies tell us that every element, every process and every narration in Hinduism is for the sole purpose of guiding humans to a ‘higher’ or ‘elevated’ life based on human dignity, gratefulness, selfless service and freedom from wants. Conversely, therefore, every process that has a potential of steering humans towards ignominy, ungratefulness or selfishness is unmeritorious. Its torchbearers, especially, Avataars have to set an example and cannot be cheats, jealous, partisan or unjust.

Part 2: Onam story, its currently popular common narration

Onam is a Puraanic story of Mahaa  Bali and Vaaman taken from Bhaagavat Puraan[झ]. It is a history from early ‘Treta-Yug’, much before the Ramaayan[ञ] times.

King Mahaa Bali was a devotee of Bhagavaan Vishnu. His country was peaceful and subjects were happy. He ruled with fairness and kindness. Mahaa Bali was brave, generous and a man of character. He had performed Aswamedha[ट]-Yagna. Indra was jealous of him due to his superior abilities and virtues. He was scared that Bali might stake claim on Indraasan. Indra pleaded with Bhagavan Vishnu for help to save his Indraasan. To help Indra, Bhagavaan Vishnu takes inconspicuous form of an innocent smallish looking Brahmin going by the name Vaaman. He goes to Mahaa Bali and asks for land large enough for placing his 3 steps. Mentor, Guru, Shukra-Acharya forewarns Mahaa Bali about possible dangers from Vaaman. However, Bali agrees to 3-steps land. Vaaman, then expands his form into a super-giant and covers Bali’s entire kingdom in two pace. Vaaman wonders where he should place third step. Honorable Bali recognizes Vaaman as Bhagavaan Almighty and bows to Him. As there was no other place left, Bali offers his head to Vaaman, requesting Him to place His foot on it for third step. God is pleased with Bali’s gesture and gives him boons and then placing his foot on Bali’ head, pushes him down to Paataal-Loka. Driven by love for his subjects, Mahaa Bali requests that he, be allowed to visit his country once every year. Vaaman agrees. In addition, He vows to protect him and gives him the ruler-ship of the Paataal-Loka. With these boons, Mahaa Bali is still alive and visits his subjects every year. His boon of yearly-once visit inadvertently becomes a boon of long life, making him ‘Chiranjeev’[ठ] (चिरंजीव having a long life just short of immortality).

Importance of Mahaa Bali in the Sanskriti: It is interesting to know that the all-important festival of Dipaavali is the last day of the Vikram Samvat year, but the Bali-Pratipadaa day is the first day of the New Year, 1^st Kaartik. King Mahaa Bali has a special place in the hearts of people from Kerala. Malayalees[ड] consider Mahaa Bali as their ‘king’ from time immemorial. Therefore, in Kerala, the festival of Onam, marking ‘annual-one-day-home-coming’ of Mahaa Bali, is celebrated by everyone, Hindu or otherwise. Government of Kerala celebrates Onam as ‘state festival’ (generally, secular Indian governments do not celebrate religious festivals). People of Gujarat not only honor Mahaa Bali but also his wife Vidyaavati on Gujarati New Year day, the Bali-Pratipadaa.

Importance of Vaaman in the Sanskriti: Vaaman Jayanti is an important festival for all Hindus, all over the world, as birthday of an Avataar of Vishnu. In Kerala, however, as compared to Onam, the celebration of Vaaman Jayanti is not very noticeable except among Hindu Malayalees.

Festival of Oman/Waaman Jayanti occurs in the month of Bhaadrapada on 12^th Suda (Bright-half-month), which roughly translates as month of ‘Chingum’ in Kerala or Aug/Sept. The day, Mahaa Bali’s homecoming is celebrated with appropriate Pooja, preparation of sweets, feasts, new clothes, Rangoli designs and decorating homes welcoming the king.

Part 3: Real (or more complete) history, decodes the puzzle

Those with ‘Darshan’ (‘दर्शन’ meaning, wider knowledge, understanding and appreciation) of underlying Hindu thoughts understand narration of Puraans, a bit differently. They neither add, delete nor modify but interpret a given text from the benefit of wider understanding derived from having mastered several cross-connected matters from the colossal volume of other Hindu texts.

The popular story, at best, is only a side plot, related only to how Indra felt about Mahaa Bali. However, actual main story centers on the fact that no lesser a person than God Almighty had to descend on earth as Vaaman Avataar. Why? Unless there was, a real pressing objective needed to be fulfilled, an objective that only He could take care of. Only a simpleton will think that Bhagavaan Vishnu, the God Almighty can be ‘persuaded’ to do injustice.

Bhagavaan declared the purpose of an Avataar in the Bhagavad Gita, at Ch-4, V-8.  “परित्राणाय साधूनां विनाशाय च दुष्कृताम| धर्मसंस्थापनार्थाय सम्भवामि युगे युगे||”, (“Paritraanaaya sadhoonaam vinaashaaya cha dushkrutaam | Dharma samsthaa panaarthaaya sambhavaami yugey yugey ||”). Avataar has three objectives, one, to help activists engaged in selfless society-uplifting activities, two, to neutralize those engaged in a conduct that would result in societal-evil and three, to be a leader of society, become a role-model and re-establish righteous conduct which can uphold a society in peace and prosperity over a long time. If we were to take a cue from above statement of Bhagavaan Krishnaa (an Avataar of Vishnu), it may lead us to believe that perhaps the world-order was in jeopardy due to Mahaa Bali. If so, if Mahaa Bali was somehow disrupting world order, he deserved to be exiled. Let us examine further.

Mahaa Bali was great grandson of king Hiranyakasipu.

Hiranyakashipu → Prahalaad → Virochan → Mahaa Bali → Baanaasur

Bhagavaan Brahma had blessed Hiranyakashipu. He became powerful and almost invincible king of his times. He thought, as a monarch, it is he, who is sole provider of protection and prosperity to his subjects. Citizens are able to live only because of him. His subjects did appreciate and praised him, but thought he deserved more.  Though he was blessed by Bhagavaan and although he did himself worship Him, in his mind, he felt a sense of jealousy when his subjects revered Bhagavaan. The power and fame went to his head. Hiranyakashipu thundered, “What do you miss in life that I do not provide? I provide you food, house, security. You are living a good life because of me. Shouldn’t you appreciate me more? Think, whom should you worship? Know which side your bread is buttered? He would not even tolerate people sharing some love with God, he wanted unconditional total surrender of people. Gradually, he made his country ‘God-less’ and people began worshipping the king. No one missed God. It did not hurt anyone’s dignity to be a sycophant.

There is a deep connection between belief in Bhagavaan and a development of a virtuous and progressive society. (Hindu concept of God is different from Western/Abrahamic concept of God. For this reason, the word ‘Bhagavaan’ is used although for most purposes, it is okay to use the word ‘God’. Bhagavaan or Hindu God, is an entity that exists in everyone including own self and everything around. This understanding shapes worldview of Hindus and make them good humans). The God ‘within himself’ produces sense of dignity for self.  This sense of self-esteem produces an inner strength for character building. Simultaneously, God ‘within everyone around’ makes a Hindu respect everyone as creation of God. His respect of others restraints him from harming others. A Hindu automatically, by default, develops sense of responsibility towards own self and towards everything created by Bhagavaan; people, animals, trees, mountains nature and the rest. (There are many major differences between what Hindus mean when they use the word ‘God’ and what others mean when they use the same word ‘God’. Interested readers might want to read more about it here: http://nmsresolution.blogspot.ca/  ).

Prince Prahlad saw what was coming. He tried to explain his dad, Hiranyakashipu. No God meant none to bite conscience for unethical or unfair. No dignity meant it is okay to beg, borrow or steal; it is okay to do anything, good, bad or ugly to meet an objective and it is okay to accept crumbs thrown at him. A dog is an excellent example of a man without dignity. Master may kick his dog and yet it will forget the insult, wag its tail, as soon as a crumb of bread is thrown at him. In addition, dog will wag its tail and accept anyone as master who offers bread. Self-respect or dignity is last thing on its mind. It should not surprise anyone that in a Hindu temple, every animal but a dog is allowed to enter. Hindu Sanskriti places highest value to human dignity. (Do not misunderstand this as a discrimination; Dog has many other exemplary attributes and are appropriately accounted for in the vast Indian Sanskriti. As illustration, take Bhagavaan Dutta, who always keeps a dog with Him. Another famous example of love for dog is from Mahaabhaarat, where, the Dharmic-most Yudhisthir refuses to enter heaven when told that the stray dog accompanying him will not be permitted to go him). Loss of human dignity is floodgate of a thousand other evils. Human dignity deficient society ultimately reaches zenith of materialism, consumerism, hypocrisy, exploitation, immorality, violence selfishness. Powerful people mercilessly exploit and powerless people helplessly suffer. In the end that society self-destructs, unless correcting forces such as, in current story, Nara-Sinha and Prahalad help change the situation.

Prince Prahalaad, who also was leader of student union and an activist, politely confronts his father, the king Hiranyakashipu. “Yes, we are certainly thankful to you, but, you cannot make sun to rise, provide rain or digest food in our stomachs. You are a King, people look at you for inspiration. You are a role model; please do not insult God by asking ‘what he gives?’ I love you father and people love you as a good king, but please be humble. Worshipping God does not mean that they are insulting you”. Power-obsessed person sees himself as the wisest, needing no advice. Arrogant rarely pays attention to counsel. Ultimately, Hiranyakashipu reaches a point; he could not anymore tolerate Prahalaad’s God-centric activism.

Hiranyakashipu saw his son as incorrigible rebel bent upon turning his country against him. He makes several secret attempts to kill Prahalad, but remains unsuccessful. In the end, he makes it official; he puts Prahalaad on trial on the charges of sedition-for ‘war against the state’. He wanted to punish his son in presence of all his courtiers. He wanted to prove that, on sedition charges, he would not pardon even his own son. He wanted to set example for his nation about his impartiality and the dire consequences to the followers of Prahalaad. An iron pillar is heated up, Prahalad is made to face glowing red-hot pillar. Hiranyakashipu then orders Prahlaad, “Hug that pillar, it has your God in there”. That was the very moment, God, Nara-Sinha, an Avataar of Bhagavaan Vishnu, emerges from the pillar. He saves Prahalaad and destroys Hiranyakashipu. Prince, Prahalaad was then sworn-in as new king. He re-established values; reintroduced God in the narrative. Under his rule, it was a brotherhood of mankind under fatherhood of God. The society was happily contented and peaceful. Prahalaad ruled for many years.

Prahalaad’s son Virochan was a good person but as he was a poor administrator, by the counsel of good advisors, he hands over regime to his son, Mahaa Bali, (Prahalaad’s grandson) who becomes a very successful king and rules for many years.

Mahaa Bali was successful due to his vigor, understanding and compassionate nature. He had inherited virtues from his grandfather. He constantly thought of how to improve society and how to be helpful. He was pained to see that Brahmins were poor and constantly struggling to make their living. He knew the reason why Brahmins suffered. It was due to ancient customs that forbade them from demanding price for their service and their consequent dependence on unsteady quantum of Bhiksha[ढ]. It struck to him as unfair that among the four Varnas, (Brahmin-Kshatriya-Vaishya-Sudra), the Brahmins, who were most knowledgeable and yet they led a most severe and frugal life. It was not acceptable to the sensitive Mahaa Bali.

The ancient code of conduct and work culture in India was defined by twin arrangements of Varna-Vyavastha[ण] and Aashram Vyavastha[त]. Everyone took pride in living life based on his or her Varna and Aashram. It was a self-sustaining arrangement based on human nature and objectives. As it fulfilled both, the obvious and the latent desires of every individual, it ensured long-term stability of society.

Brahmins had voluntarily accepted the tradition for they knew that once you accept servitude and salary of any master, you would find it virtually impossible to retain freedom of mind. That freedom of mind is of foremost value to a Brahmin. More than anything else. (For example, Guru Drona expresses sadness that he accepted government job and consequently could not avoid many unethical things and insults as admitted by him in the Mahaabhaarat) Therefore, among Brahmin community of yore, they valued independent living accepting no salary and especially no servitude to government. They considered hard and frugal life dedicated to selfless learning and teaching as a worthy life. As per ancient codes of behavior and charters, while the rest of the varnas were free to earn their livelihood, Brahmins had no avenue of earning. They were expected not to charge fees for their only profession, teaching. They had to depend on unsteady Bhikshaa and voluntary ‘guru-dakshinaa’ payments from students. Moreover, the charter of Manu’s laws of administration specified harshest punishments for Brahmins for the equal offence if committed by person of other Varna. It was thought by the lawmakers that a person who knows and still does a wrong thing is worthy of harsher punishment (Something like, how a police officer would attract severe punishment than an ordinary person would for the identical offence).

Mahaa Bali thought that it was too tough a life for Brahmins and especially it can really become worse if the society around turns insensitive and shuns providing Bhikshaa, the Brahmins would literally starve. He therefore thought that ancient traditions should change and Brahmins should enjoy life and luxuries as rest of the society. To take care of this, the perceived ‘injustice’ to Brahmins, he established free hostels, organized free meals, created well-equipped and well-stocked Yagna-Shaalaas, and provided a lot of other freebies, awards and honorariums. Many welfare schemes were organized for Brahmins. He thought of restoring ‘dignity’ of Brahmins by providing everything to help them stop from going out for Bhikshaa and let them concentrate on their core activity of learning and teaching. There was no other time in the Indian history when Brahmins were more comfortable.

Steeped in voluntarily accepted ascetic life, most of the Brahmins resisted life of comforts. However, with time, gradually, one after another, they succumbed to the allure of readily available comforts provided by the government. Comforts and freebies are habit forming and enjoying patronage of royalty is very gratifying. It was but natural that the role a traditional Brahmin played was seriously eroded.  Core qualities of Brahmins, that they remain unbiased, remain fiercely independent, remain upholder of virtues, remain dedicated to a life of life-long learning-teaching activity, remain provider of daily public-education etc. began getting compromised due to favors they began accepting from royalty. They did not anymore think that accepting gifts, state honors, doles and other freebies was loss of dignity. To repay kindness of King, Brahmins avoided critical analysis of his work and began praising the king and his rule. Sycophancy did not remain far behind. When the upholder of values is corrupted, it does not take long for the entire society to become corrupted. It is easy to go downhill but harder uphill, the morals and principles too are easy to loose and harder to raise. With time, almost all the Brahmins were happily leading a comfortable life, and relished respect bestowed upon them by the King. There is an old saying[थ] in Sanskrit; ‘सुखार्थीना कुतो विद्या?’ (‘Sukha-aarthina Kuto Vidyaa?’ - who seeks comfort, how would he gain knowledge?). The core competence of Brahmins was to learn, teach and guide all, without discrimination and fear or favor none. When comforts became priority, level of struggle for acquiring knowledge took back seat. Over a period, society lost its valuable knowledge asset and succumbed to mediocrity followed by gradual loss of shin in all aspects of societal life. General all-round corruption, moral degradation, greed, selfishness, rivalries, crime, violence etcetera began to bite. When citizens observed that Brahmins who had become ineffective and yet they were beneficiaries of government doles; continued to enjoy royal patronage, gave rise to jealousy among other sections of society. Discontent and tensions brewed. Mahaa Bali had to intervene on many occasions to solve people’s problems. In the earlier times, when Brahmins were uncorrupted, it was as if the society was on an autopilot mode and it self-corrected and self-restrained. High morals were upheld by society owing to inspiring Brahmins. Sadly, not anymore. The modifications brought about by Mahaa Bali in the governance of Brahmins spelled a major disruption. His sympathy was misplaced. If that was not corrected soon, it had potential to ruin the society. A revolution in mindset was need of the hour.

However, there were a few Brahmins, who kept up ancient tradition. Vaaman was born in one of those uncompromising families who lived in poverty with pride and considered knowledge and activism for world’s good to be the only worthy cause of their life. The ancient rishis and foresighted administrators like Manu had very carefully designed the code of conduct and that of governance of Brahmins. They had created a society which respected knowledge and knowledgeable more than wealth and wealthy. They had made Brahmins feel pride in use of minimum of world’s resources and give back maximum to the world. A famous hymn, ‘Kaupin Panchakam’  कौपीन पंचकम् aptly describes celebration of joys of thinking high and living plain. वेदान्तवाक्येषु सदा रमन्तो  भिक्षान्नमात्रेण च तुष्टिमन्तः| अशोकवन्तः करुणैकवन्तः कौपीनवन्तः खलु भाग्यवन्तः “(I envy) how blessed is he, who has just a loin-cloth to wear, just a morsel full of Bhikshaa-food and nothing for tomorrow but who wanders in the realm of Vedas with kindness in his heart for the world around”. (There are four more verses in this 5-Stanza hymn, written by Shri Aadi Shankarachaarya).

Those few Brahmins struggled to re-establish righteous path. However, they had many hurdles to overcome. First, it was hard to wean anyone away from comfortable life in favor of inviting hardship. Second, the perpetrator was a powerful monarch. Third, he was kind and generous with everyone, although especially partial to Brahmins. And fourth, the doles to Brahmins was an arrangement between two willing partners. King wanted to give and Brahmins wanted to receive.  When both parties are happy, how can anyone intervene? ‘मींया बीबी राझी तो क्या करेगा काझी?’  Thus the correction was very difficult to accomplish. It was nearly an impossible situation. This was the main task before Bhagavaan Vishnu. Task was not what the popular narrative seems to suggest, that of saving Indraasan for Purandhar.

Under the circumstances, the only sensible way lay ahead for Vamaan was to undertake a mega public education to convince society and its rulers as to what needed to be done to save society from ultimate immorality, corruption and general degradation. Precisely for this work, Bhagavaan Vishnu is incarnated as a boy born to a Brahmin family in the reign of Mahaa Bali. His parents named the boy as ‘Vaaman’ due to his smallish frame. He gets educated and becomes an activist with a cause to restore original societal order and to do away with freebie culture promoted by Mahaa Bali. The story of Mahaa Bali-Vaaman episode is a message of reformation of the society.

On one hand, Vaaman admired the kind king and on the other, he had to stop the public-appeasement policy of the king. Good government knows the difference between ‘want’ and ‘need’. Waaman undertook a massive public-education program explaining long term damage to the society, how the freebies corrupt a society, how a paisa earned by own effort is thousand times better than accepting a rupee thrown at him. Performing duty is honorable even if it means having to do with fewer comforts. Dignity of a man erodes the moment he begins accepting doles. A good ruler creates situation where citizen value their self-respect, not feel ‘bribed’ and obliged by the freebies.

In India, from the time immemorial, everyone practices making donations on some or the other event. They do it during children’s wedding, own birthdays-especially on 60th, on certain festivals such as Holi and Deepaavali, after any significant event such as birth of a child, death of parents etc. Thus, almost every Hindu is a donor to some extent. Kings too follow the same tradition. On that fateful day, king Mahaa Bali offered citizens to come for receiving donations. Vaaman arrives in the court. The king welcomes midget Brahmin. Mahaa Bali was intent on donating whatever be the request. When it was Vaaman’s turn, amused at his small, child-like frame, king asked what he desired. As the story goes, Vaaman asked for an area that can be covered by him in three steps. Mahaa Bali’s advisor, Guru Shukraachaarya, also a learned Brahmin, knew immediately with his sixth sense, that Vaaman was no ordinary person but someone who would abuse king’s generosity only to destroy him. Mahaa Bali is alerted to the dangers by Shukraacharyaa. He even makes a gallant effort to derail king from accepting Vaaman’s request. However, in his extreme goodness, despite warnings, Mahaa Bali went ahead and promised to fulfill desire of Vaaman. Once the King is tied down to his promise, Vaaman expands his form into a giant being. It is said, He become so huge that He could cover entire kingdom in two steps. With no space left for taking His third step, Vaaman asks the King as to where shall He place His foot for the next step. Mahaa Bali realized that Vaaman was God Himself. He is overwhelmed that God almighty had come to him to ask for something. He is thrilled, overjoyed, he humbly bows to Vaaman, in recognition of His Godhood. Vaaman gives him enlightenment. King realizes where he went wrong despite his best intentions. He voluntarily asks for punishment and be put to death and request the Giant to take the third step by placing his foot on his ‘arrogant’ head and crush it. With that gesture, Bhagavaan Vaaman was very touched. He asked King to ask for any boon that he desired. Mahaa Bali loved his people so he asks for one simple boon, “I will miss my countrymen, hence please allow me to visit my kingdom once every year”. God agrees. Mahaa Bali is exiled ‘pushed’ down to the bottom strata of 14-layered[द] Hindu-‘world’, into the Paataal-Loka.  The simple boon asked by Mahaa Bali, turns out to be a great boon because, in the process, inadvertently, Mahaa Bali became ‘almost immortal’. Mahaa Bali has to remain alive to visit his subjects every year and thus he has that rare distinction of being among only 7 such individuals who are classified, not strictly as immortal but as ‘Chiranjeev’ (चिरंजीव) having a long life.

Vaaman coroneted Baanaasur, the son of Mahaa Bali as new King and sent Mahaa Bali in exile. Baanaasur reverses dole culture. Key element, that a populist policy could be reversed, was intensive and extensive public education, involving arousing human dignity and sense of duty among people. It was not easy. Vaaman had to work on five-fold difficulties. One, as Mahaa Bali was not an evil king, he could not be publicly denounced, punished or killed to remove him and forced policy changes. Two, on the other hand, as Mahaa Bali genuinely loved his people including Brahmins and wanted to help them, (even though his actions were harmful to the community in long run) and essentially, Mahaa Bali’s heart was clean, he deserved neither physical harming nor dishonoring. Three, He had to undertake long-term public-education, including that of Baanaasur to change their mindset against dole-governance. Four, replace Mahaa Bali in such a way that he will not interfere in governance. And five, to ensure Mahaa Bali remains a respected person over millennia. A tall order, certainly. Vaaman succeeded in his task, We till date, worship Vaaman and lovingly honor Mahaa Bali.

Part 4: Real Onam deciphered

Onam is a great festival like no other. In popular literature fashioned by Western writers and their copycats in India, foolishly or ignorantly, call Onam as ‘Harvest Festival’, whereas in reality it is a festival to recall the momentous day to welcome a generous and honorable king of character and substance. However, more importantly it marks a day that ushered in societal reformation and began reclaiming human dignity. It simultaneously celebrates ‘victor’ and ‘loser’, where the ‘victor’ Bhagavaan Vaaman does not see Himself as victor and the ‘loser’ Mahaa Bali does not see himself as loser. Both are appreciative of each other. Onam uniquely celebrates two opposite poles in one single event. It celebrates heart as well as head; it celebrates motherly-laxity and fatherly-discipline. It celebrates equality of every human and yet recommends becoming equitable to everyone. It celebrates the spirit of making donations with spirit of rejecting freebies and doles. Mahaa Bali holds one pole and Bhagavaan Vaaman, the other. Onam represents balancing two schools of thoughts.

In the end, Mahaa Bali concedes his actions as innocent error of judgment made out of love for citizens of his kingdom and voluntarily accepts exile as his own chosen ‘punishment’, paving way for re-establishment of a more desirable world order. Vaaman Jayanti is celebration of remembering importance of remaining steadfast in performing duties (Sva-Dharma), equitable justice to everyone and rejection of freebies and doles, contrasting with freebie-driven governance of Mahaa Bali.

When we celebrate Onam or Vaaman Jayanti with proper understanding, it unleashes a potential of ushering in our own self-development, building character based on human dignity and Sanskritic-insight. Kerala comes to mind the moment we utter Mahaa Bali, Onam or Vaaman Jayanti. Its tourism department has coined a very apt phrase[ध] for Kerala, ‘God’s Own Country’. It honors two significant incarnations of Bhagavaan Vishnu; the fifth Avataar Vaaman and the Sixth Avataar Parshuraam. Kerala would do well to think beyond cliché jealousy story and remember missions of Avaatars, especially Vaaman, who came to vanquish Mahaa Bali for a good reason, a reason that looks topical even today.

Part 5: If the popular Onam story has been unfair and it defies logic, why does it continue to remain in the current narration?

There are five main reasons: 1) Greek and Roman legends depict their mythological Gods as egoist, jealous and partial. The Testament (Both new and old) clearly state in Ten Commandments that ‘I am a jealous God’. Thus, a large population familiar with Western literature expect God to be jealous and therefore do not see anything wrong in the Onam story. (those well versed in Hindu Sanskriti, know that God is never jealous. He is always fair and impartial) 2) In the Puraans, some of the stories related to Indra Deva does show that he gets jealous and scared of those who are powerful and virtuous lest they claim Indraasan. However, be careful, Indra is not a God; he is a person, of extra-ordinary caliber, appointed by Gods as ‘Indra’ to look after functioning and balancing of natural elements and forces. Not dissimilar to an executive who is appointed by a business owner. Indra is the title of the executive who occupies seat, the Indraasan. Every executive needs to take care of his seat in order to do full justice to his task and not waste away his investment of time and energy at the job. Therefore, it is not unnatural if an executive feels a little possessive about his seat, often it is for securing better future of business he is asked to run. Just as in any business, the appointee who initially appears capable, may prove himself to be unfit for the job, so has it happened even in the administration of heaven. Ancient Hindu Sanskriti is witness to sackings and appointments of candidates on the Indraasan. Puraanic history tells us that God sacked Nahush from the position of Indra and replaced him with Purandhar as the new Indra. An unsuitable man can destroy years of good work of previous executive, so if Indra defends his Indraasan, it is understandable. 3) All those forces who would like to show Hinduism in poor light would be happy to perpetuate the story of ‘unfairness of Hindu Gods’ to show that their ism is better than Hinduism. They uncritically hails Bali and preach, if not hatred, dislike for Indra Deva, Vishnu Bhagavaan, Bhagavaan Vaaman et al. 4) Many Hindus are naïve or uninformed about their Sanskriti heritage. They do not know that most translations of ancient Sanskrit books into English was done by those who were not India’s best friends, that English language does not have proper equivalents of Sanskrit words and that current uninformed writers have copied and recopied their work from erroneous material. Thus, what we are reading is an erroneous triple-distillated material that smacks of a demagogue portraying a partisan, unfair or jealous God. 5) Onam story is more significant to Malayalees due to Mahaa Bali’s association with the state of Kerala. Since independence, for last 6 decades, communists and left of center socialists parties are running the government of Kerala, who prefer as state policy, the freebie model of governance. They are therefore natural proponents of ‘freebie’ story.

 

---

[क] King Bali is addressed as Mahaa Bali. ‘Mahaa’ is an adjective. It means ‘Great’ or ‘Big’. Adding ‘Mahaa’ to any word or noun signifies importance.  Viz. Mahaa-Raaja=Great King, Mahaa-Bali=Great Bali, Mahaa-Yogi=Great Yogi

[ख] Bhagavaan Vishnu has taken nine Avataars as of now and tenth expected in future. They are, in the chronological order: Matsya, Kurma, Varaaha, Nara-simha, Vaamana, Parasuraam, Raam, Krishna, Buddha and Kalki.

[ग] ‘Indra’ is not a name of an individual but it denotes a position, a post. A king of all the Devas is known as ‘Indra’. He rules the ‘Swarga-Loka’ (heaven). From time to time various individuals have occupied the chair of Indra, known as ‘Indraasan’. The post of ‘Indra’ is given to fearless and fair administrator who has performed a thousand Ashwamedha Yagnas (Even one single ashwamedha Yagna is not easy for an extraordinarily brave man) and possessor of divine virtues and intelligence. Name of the current ‘Indra’ is Purandhar.

[घ] ‘Swarga-Loka’ means Heaven. However, the Heaven of Hinduism is completely different entity than Abrahamic Heaven.

[ङ] Baanaasur ruled for several years on the guidelines of good governance he learnt from Waaman. He is said to have ruled for several thousand years. Pleased with his Tapasyaa, (तपस्या), Bhagavaan Shiva was very impressed and gave him enormous powers and promised to help him every time he thought he needed His help. He became invincible. His power eventually went to his head. That proverbial truth ‘Power corrupts and absolute power corrupts absolutely’ became true and in his later life, he became such a nuisance to his own people that he had to be disciplined by divine intervention. (The word, Tapasyaa, has no exact equivalent English term, hence it is recommended to use the same Sanskrit term. However, following partial definition provides somewhat acceptable meaning as applicable to above article is: ‘Hard work dedicated to a worthy cause’)

[च] The manner of transfer of power in case of Mahaa Bali was unusual when compared with what is known to us from History. Most transfers of power have happened only after some bloodshed; blood-less transfer-of-power in itself is uncommon. British government did exile and placed many kings, sultans and sheikhs under ‘house-arrest’ but it was done at gun point and had placed their sons/brothers as new rulers in last century or two in India and in Arabia. The outgoing rulers never relinquished their power willingly. In contrast to the ‘under duress’ and unwilling transfer of reigns, Mahaa Bali handed over reigns willingly. In the last century, in Iran, the Shah of Iran was exiled but he could never return to Iran due to hostile new government very unlike Mahaa Bali, who is welcomed back every year. In the USSR, Gorbachev relinquished his powers but broke his country in several pieces before going out, unlike Mahaa Bali whose country remained intact in the hands of his successor. Another striking difference is that the rulers who are exiled invariably end up despising those who were instrumental in pressurizing transfer of power but the history of Mahaa Bali tells us that Vaaman, who engineered the abdication, is looked at with tremendous respect. Last, but important difference between Vaaman’s legacy and that of others discussed above lies in the fact that those agencies that forced changes had always a selfish purpose of achieving political or commercial advantage whereas Vaaman did not have any personal selfish motive behind exiling Mahaa Bali.

[छ] ‘Paataal-Loka’ means, a world that is under the earth. It is also said as netherworld

[ज] Indra-Aasan or Indraasan means, ‘Seat of Indra’ or ‘Indra’s throne’

[झ] Puraan is a class of ancient holy literature. They are historic accounts stated in story form. There are tens of diferrent Puraans. The Bhaagavat Puraan covers life and times of Avataars of Bhagavaan Vishnu.

[ञ] Ramaayan timeline: Late Tretaa-Yug

[ट] Ashvamedh Yagna is a sustained campaign that involves unifying all kingdoms ruled by various different kings under one ‘federation’ with the most powerful king as its head. At the end of the successful campaign, a monarch performs Ashvamedh Yagna. Only an extraordinarily brave king can accomplish this Yagna.

[ठ] अश्वत्थामा बलिर्व्यासो हनूमांश्च विभिषणः। कृपः परशुरामश्च सप्तैते चिरजीविनः।। Seven persons having very long life, still said to be alive from times immemorial, Ashwathamaa, Mahaa Bali, Vyaas, Hanumaan, Vibhishana, Krupa and Parashuraam

[ड] Because Keralites speak Malayaalam language, they are known also as Malayaalee.

[ढ] Bhikshaa looks similar to begging however, it is quite the opposite. Bhikshaa means, going to the door of someone and accept, unreservedly, whatever is given and use that for surviving that day discarding whatever is left and repeating the same routine next day. If the given food is not enough, the Bhikshuk has to happily starve, no buts and ifs.  It is a tough vow, but all the Brahmins of the yore were happy to comply. 

[ण] Varna-Vyavastha is erroneously identified as Caste-system by the Western Indologists and accepted uncontested by copycat Indian ‘intellectuals’. It is work-culture based group identity arrangement. The word, ‘Vyavastha’ means ‘arrangement’. It broadly identifies four groups namely, Braahmin-Kshatriya-Vaishya-Shudra

[त] Aashram-Vyavastha is a guideline that roughly means dividing life in four different pursuits. Learning in childhood until about 25 years of age, house-holder’s life after approximately the age of 25, Semi-retired life helping society between approximately 50 and 75 years and renouncing everything after the age of 75 years and living a life of hermit

[थ] From the epic Mahaabhaarat,”विद्यार्थीना कुतो सुखम, सुखार्थीना कुतो विद्या“. Wise minister, Vidura explains in section entitled ‘Shanti Parva’

[द] As per ancient Indian texts, there are 14 worlds including the earth on which we stay. 6 are above and 7 are below ‘Bhu-Loka’ (Earth). In descending order, from top most to bottom most, they are:  Brahma-Loka, Tapa-Loka, Jana Loka, Mahar Loka, Swarga-Loka, Bhuvar-Loka, Bhu-Loka (Earth) Atala-Loka, Vitala-Loka, Sutala-Loka, Talaatala-Loka, Mahaatala-Loka, Rasaatala-Loka and Paataala-Loka. 

[ध] An Advertising agency, ‘Mudra Advertising’ working for Kerala Tourism Development Dept. had coined the phrase ‘God’s Own Country’. Their Creative head, Walter Mendez, sitting in the agency’s Ahmedabad office invented that phrase after learning about ancient history of Kerala. Bhagavaan Parshuraam threw his axe from Gokarna (in present day Karnataka) to Kanyaakumari (in present day Tamilnadu). The land that came under the arc circumscribed by the throw of axe was to become the territory of Kerala.